Vén mây, lau bụi

Tỉnh thức, về mặt khái niệm, đã khó.
Về mặt trải nghiệm, còn khó bội phần.

Chỉ một phần trăm cực nhỏ trong lịch sử nhân loại từng chạm tới trải nghiệm ấy. Một thứ hiếm như vậy nên đã khiến loài người hao tổn không biết bao nhiêu ngôn từ, thời gian và nỗ lực.

Dreamy Đà Lạt No. 9
Oil on Canvas. 80 x 120 cm.

Cũng bởi hiếm, nên nó dễ gây hiểu nhầm. Nếu tỉnh thức là thứ có thể "dạy được", “học được”, “mua được”, “đạt được”, thì có lẽ con số ấy đã cao hơn nhiều. Nếu nó dễ, nó đã không trở thành một nan đề lớn cho thế gian.

Và cũng chính bởi thế, tỉnh thức chỉ có thể là tỉnh thức - hoặc không. Không có cái gọi là “trở nên tỉnh thức” hay “tỉnh thức từ từ”.

Tỉnh thức trong bản chất sâu nhất của nó, không phải là một “quá trình” như học kỹ năng hay leo bậc thang. Không ai trở nên tỉnh thức cả, vì tỉnh thức không có trước có sau, không thuộc phạm trù thời gian.

Như một tia chớp - nó xảy ra.
Như ánh sáng - nó bật lên.
Như đang ngủ, rồi bỗng nhiên tỉnh.

Nhưng vì con người sống trong thời gian, nên trải nghiệm của chúng ta về tỉnh thức thường feels giống như một hành trình. Người ta nói “thức tỉnh từ từ”, không phải vì tỉnh thức đến theo từng phần, mà vì tấm màn vô minh được kéo dần ra, lớp nọ đến lớp kia. Ta thấy rõ hơn. Nhận ra nhiều hơn. Nhưng cái “biết” trong trẻo ấy, vẫn luôn ở đó. Không thêm, không bớt.

Mặt trời luôn ở đó. Nhưng nếu có mây mù che khuất, ta sẽ không thấy. Khi mây tan dần, ta nói “ánh sáng dần hiện ra”. Nhưng mặt trời không “trở nên” sáng. Nó luôn sáng.

Nên, đúng, tỉnh thức không là quá trình. Nhưng trải nghiệm tỉnh thức, trong đời người, có thể hiện ra như một quá trình.

Một người không thể “học để tỉnh thức”, not nhưng có thể học cách không che khuất nó nữa.

Không còn bám chấp. Không còn đồng hoá. Không còn gồng gánh. Thì sự sáng suốt ấy tự nhiên hiện lộ.

Vậy những màn mây che mặt trời đó là gì?

Chúng không xấu. Chúng chỉ là những lớp thói quen nhận thức đã hình thành trong tâm trí ta từ khi còn rất nhỏ.

Đó là mây của ý niệm: Tôi là ai. Tôi phải thế nào. Cuộc sống nên ra sao.

Đó là mây của ký ức: Những tổn thương, thất bại, lời khen, sự khước từ.

Đó là mây của ham muốn và sợ hãi: Ta đi tìm điều khiến mình dễ chịu, và chạy trốn điều khiến mình đau.

Đó là mây của đồng hoá: Với vai trò, danh tính, ngoại hình, thành tựu, lời nói của người khác, thậm chí… với nỗi buồn của chính mình.

Những lớp mây mù ấy không cần bị diệt trừ. Chỉ cần nhận thấy rằng đó là mây. Và ánh sáng đã ở ngay phía sau chúng rồi.

Còn những lớp bụi phủ lên tấm gương trong, chúng là gì?

Nếu mây là tạm thời và thay đổi, thì bụi là thứ bám lâu hơn. Bụi là sự lặp đi lặp lại của những phản ứng không tỉnh táo. Là những cơ chế phòng vệ đã khắc sâu: im lặng để né đau, cố cười để được yêu, gồng lên để không bị yếu hèn. Là niềm tin sai lạc rằng: mình phải xứng đáng thì mới được hiện hữu. Rằng mình chưa đủ.

Bụi phủ lên tấm gương của cái biết. Và bạn không cần đánh bóng gương, chỉ cần ngừng tiếp tục để bụi bám.

Công việc quan trọng nhất trên đời, không phải là làm CEO hay đạo diễn, tiểu thuyết gia, hoạ sĩ… Mà là vén mây và lau bụi.

Ánh sáng chưa bao giờ vắng mặt. Chỉ là ta đã đi qua bao mùa mà không để ý mình đang đứng dưới nắng.

Tỉnh thức trong bản chất sâu nhất của nó, không phải là một “quá trình” như học kỹ năng hay leo bậc thang. Không ai trở nên tỉnh thức cả, vì tỉnh thức không có trước có sau, không thuộc phạm trù thời gian.